Bạn là ai trên thị trường chứng khoán?

Khi bước chân vào thị trường chứng khoán, chúng ta cũng giống như những nhà thám hiểm, thường sẽ phải đối mặt với 3 lối đi trong một khu rừng đầy hiểm nguy để tìm kiếm châu báu.

Hôm nay, Việt vô tình xem bộ phim Jungle Cruise của Disney. Mô-típ quen thuộc, tập trung vào chuyến phiêu tìm kiếm báu vật của nhân vật do nam diễn viên cơ bắp Dwayne Johnson thủ vai chính – mạo hiểm và kịch tính.

Nghe có vẻ không liên quan, nhưng ý Việt muốn đề cập đến, là trong bất cứ lĩnh vực nào, dường như mạo hiểm, kịch tính mới lôi cuốn, kích thích trí óc của những người tham gia – và thị trường chứng khoán không ngoại lệ.

Giao dịch ngắn hạn, mua bán những cổ phiếu đầu cơ có biên độ biến động cao, nghe lời hô hào từ các đội nhóm, tham gia “giải cứu cổ phiếu”,… khiến cơ thể sản sinh dopamine, thứ hormone kích thích trí óc.

Khi bước chân vào TTCK, cũng tương tự như bước chân vào một khu rừng, bạn sẽ gặp những nhà thám hiểm nghiện dopamine – những người ưa thích mua bán những cổ phiếu đem lại cơ may lãi gấp nhiều lần trong ngắn hạn, những đâu đó cũng có những nhà thám hiểm chậm rãi, bình thản.

TTCK không đơn thuần là thị trường vốn, nó còn là thị trường tâm lý, là nơi chi phối cảm xúc của những người tham gia. Những cảm xúc đó tự hình thành nên tư duy đầu tư, những “con đường” dẫn người tham gia đi đến các kết quả khác nhau. Việt đúc kết thành 3 con đường chính.

Đường thứ nhất là một con đường thẳng tắp và không đem lại cảm giác phấn chấn cho ai ưa cảm xúc mạnh. Hầu hết những nhà thám hiểm chọn con đường này đều có những bước đi kiên định, chậm nhưng vững chắc. Dù vậy, số người chọn con đường này lại không nhiều, cũng giống như những nhà đầu tư (investors) cô độc trên trên TTCK. Họ có điểm chung trong hành động, đó là kế hoạch kĩ lưỡng dựa trên khẩu vị rủi ro và kỳ vọng lợi nhuận ở mức vừa phải.

Nhà đầu tư thông minh có kiến thức tốt, khả năng nhìn ra xu hướng dài hạn của nền kinh tế và mua vào trước khi đám đông phát hiện được cơ hội, có thể kiếm được khoản lợi nhuận khấm khá chỉ bằng cách giữ nguyên trạng thái của mình trong thời gian dài mà không cần có thêm hành động đặc biệt nào.

Kết quả, họ sống sót trên thị trường chứng khoán sau một quãng thời gian dài và tích lũy một lượng tài sản – không nhiều nhưng cũng không ít, đủ cho họ đạt tự do tài chính – điều quan trọng là họ không mạo hiểm, như một nhà thám hiểm hài lòng với lượng vàng bạc sau khi rời khỏi khu rừng.

Đường thứ hai có nhiều nhánh rẽ, mỗi nhánh lại là của ngon vật lạ và kèm theo là thú dữ rình rập chờ đợi. Rủi ro lớn nhưng đem đến cảm giác thách thức, phấn khích cho những con buôn – không khác gì những nhà đầu cơ lướt sóng (speculators) quả cảm trên thị trường chứng khoán, những người ưa thích những biến động giá trong ngắn hạn của vô vàn cổ phiếu có thể đem lại cho họ tỷ suất sinh lời cao.

Nguồn ảnh: bovagau.vn

Các nhà thám hiểm sẽ tranh giành để kiếm thật nhiều châu báu trên con đường này, tương tự nhà đầu cơ chuyên nghiệp sử dụng cái đầu lạnh mọi thời điểm để lấy tiền của những gã amateur.

Đầu cơ nghiệp dư chỉ nghĩ khi nào thì tham gia vào thị trường, còn đầu cơ chuyên nghiệp thì dành nhiều thời gian để xác định thời điểm thoát ra, khi nào thị trường đã đạt đỉnh, hay khi nào thì nên chốt lời. Quan trọng nhất vẫn phải biết khả năng chịu rủi ro tối đa của mình trong điều kiện thị trường biến động, cộng với khả năng kiểm soát tâm lý và quản trị danh mục đầu tư.

Con đường thứ hai thật hấp dẫn, nhưng nhiều người mất tích, một số người biết giới hạn lòng tham đã nhanh chóng tìm lối thoát. Khi bước ra khỏi khu rừng, số ít thành công với khoản lợi nhuận kếch xù, nhưng phần nhiều thì chẳng có gì trong tay.

Con đường còn lại được đồn đoán là có kim cương nằm dưới đầm lầy. Lạ thay, những con bạc lại cho rằng đó là lối tắt dẫn đến sự giàu có, nhưng rốt cuộc lại là con đường tử.

Đây không phải là một khu rừng ma thuật, con đường và lối rẽ luôn cố định, việc kiên định tiếp bước trên con đường họ chọn không khó. Tuy nhiên, vô vàn lời đồn thổi trên các group zalo, hội nhóm “phím hàng” rằng phía đầm lầy xa kia chứa rất nhiều kim cương khiến nhiều con bạc hào hứng lao tới.

Hầu hết mọi người đều từng cờ bạc. Phần lớn để giải trí, một số bị nghiện, số rất ít trở nên chuyên nghiệp và kiếm tiền bằng cờ bạc.

Trong đám đông lao đến đầm lầy, có nhiều nhà đầu cơ, thậm chí lẫn trong đó là một vài nhà đầu tư. Ranh giới giữa đầu cơ và cờ bạc là rất ngắn ngủi, do đó không ít nhà đầu cơ tự “chuyển hóa” bản thân thành con bạc (hiếm có nhà đầu tư nào trở thành con bạc!). Ranh giới đó dần bị thu hẹp bởi tâm lý đố kị, không muốn bỏ lỡ cơ hội (FOMO), không muốn thua kém ai của loài người.

Cờ bạc là phi lý trí – tương tự như sự vô lý của viên kim cương nằm dưới đầy lầy. Do đó, những con bạc chẳng cần phân tích, cũng chẳng có nguyên tắc quản lý tài chính, cứ đặt cược vào những thứ đem lại cảm giác “đúng”, tương tự việc nhảy xuống đầm lầy làm mồi cho cá sấu mà cứ nghĩ dưới đó có kim cương.

Hiển nhiên, khi mới bước vào khu rừng, cũng như mới bước chân vào thị trường chứng khoán – đâu ai hay lối nào là lối nào?

Thậm chí ta còn chưa thể xác định chúng ta sẽ trở thành nhà đầu tư hay đầu cơ.

Dù sao, để sống sót trên thị trường, hãy hành động như một nhà thám hiểm cẩn trọng, bước đi một cách chậm rãi. Độ gan dạ và khẩu vị rủi ro sẽ quyết định ta nên rẽ vào con đường thứ nhất hoặc thứ hai.

Nhưng ngay cả trong khi đi, nếu không kiên định, những nhà thám hiểm sẽ dễ dàng lạc vào con đường thứ 3. Không hẳn là con đường thứ nhất và thứ 2 có lối tắt dẫn đến đầm lầy, mà chính bản thân họ tự chuyển hóa để trở thành con bạc.

Con đường là do bạn lựa chọn. Hoặc bạn có thể lắng nghe lời khuyên từ Jesse Livermore, một nhà đầu cơ vĩ đại: “Trong tương lai, nhà đầu cơ sẽ bị thay thế dần bởi các nhà đầu tư, những người mặc dù không thể kiếm được số tiền lớn và nhanh chóng như tôi đã làm, nhưng có thể kiếm được nhiều tiền hơn trong một khoảng thời gian nhất định và có thể giữ chúng an toàn hơn. Tôi tin chắc rằng nhà đầu tư thành công sẽ chỉ hoạt động vào thời điểm tâm lý thị trường biến động và cuối cùng nhận về tỷ lê lợi nhuận đáng kể. Tương lai tươi sáng sẽ đến với những người thông minh, hiểu biết, kiên nhẫn”.